De fiets: een veelzijdig vervoermiddel

De fiets is een veelzijdig vervoermiddel en niet weg te denken uit ons dagelijks leven. Er bestaan veel verschillende soorten fietsen. Omdat de fiets wordt aangedreven door je eigen spierkracht, ben je gezond in beweging en tegelijkertijd belast je het milieu nauwelijks. Voor het geval je sneller wilt of dat het door ouderdom of ziekte minder gaat met je spierkracht, zijn er tal van gemotoriseerde varianten van de fiets. Deze uitvindingen zijn een eigen leven gaan leiden als bromfiets, scooter en motor. Daarnaast zijn er ook echte fietsen met een hulpmoter zoals de snorfiets, de elektrische fiets en de Pedelec.

De geschiedenis van de fiets

De voorganger van onze fiets was de velocipede, een houten loopfiets die in 1817 werd bedacht door baron Karl von Drais. Deze fiets had geen trappers en de berijder bewoog zich voort door zijn voeten af te zetten tegen de grond. Pas jaren later, in 1865, bedachten de Fransen Pierre Michaux en zijn zoon Ernest iets, dat meer op onze fiets leek. Deze ijzeren tweewieler had trappers aan de voorwielen. Bij gebrek aan kettingaandrijving kon de snelheid van deze fietsen alleen worden opgevoerd door het voorwiel steeds groter te maken. Zo ontstond de hoge bicyclette met zijn enorme voorwiel en een klein achterwieltje. Het berijden van dit gevaarte was een kunst apart, maar de ontwikkelingen volgden elkaar snel op. In 1868 werd de fiets met kettingaandrijving uitgevonden, waarbij de trappers niet meer aan het wiel, maar aan het frame waren gemonteerd. Weer wat jaren later, in 1885, bouwde John Kemp Starley de Rover. Dit was een fiets met een frame van stalen buizen, kettingaandrijving en twee even grote wielen. In dezelfde periode werden ook luchtgevulde fietsbanden uitgevonden. Eigenlijk is in de eeuw daarna het basismodel nauwelijks veranderd, hoewel er steeds betere en lichtere materialen worden gebruikt. De meeste fietsen lijken qua constructie en model nog steeds op de Rover uit 1885, met als enige uitzondering de ligfiets.

Heren-, dames- en kinderfiets

Fietsen onderscheidt men in heren- en damesfietsen. De eerste fietsen waren voor de stevigheid van de constructie voorzien van een horizontale stang. Omdat vrouwen in deze periode veroordeeld waren tot het dragen van rokken, zat bij hen de stang danig in de weg. Hoewel het sterke, driehoekige constructie niet ten goede kwam, kwam er een damesmodel. Tegenwoordig blijven mannen en vrouwen meestal “hun” modellen gebruiken maar bij sportfietsen wordt het verschil steeds kleiner. Aan de andere kant zijn damesfietsen wel populair bij ouderen en gehandicapten, vanwege het gemakkelijker opstappen. Een kinderfiets is uiteraard kleiner en heeft relatief bredere banden om de stabiliteit te vergroten. Tijdens het leren fietsen kunnen er zijwieltjes aan worden gemonteerd.

Verschillende fietsen voor verschillende doeleinden

Behalve voor het dagelijkse gebruik zijn er tal van sportieve fietsen, die speciaal voor een bepaalde toepassing zijn gemaakt. Voorbeelden zijn de racefiets voor lange afstanden over glad wegdek, de mountainbike voor hellingen en ruig terrein en de hybride-fiets, een soort van kruising tussen deze twee. Ook toerfietsen zijn erg populair omdat ze veelzijdig zijn, een combinatie van een gewone stadsfiets en een sportfiets. Met andere woorden, je kunt er een pleziertochtje mee maken maar ook je boodschappen op doen. Veel specifiekere hobbyfietsen zijn de beachcruiser, geschikt voor op het zand, en de cross-fiets, waarmee je niet snel ook even naar de winkel zal fietsen. Op het gebied van woon-werkverkeer heb je de citybike en de moderne variant van de vouwfiets, die je ingevouwen mee in de trein, de tram en de kroeg kunt nemen.

Voor transport per fiets kun je fietstassen achterop monteren of een speciale transportfiets kopen. Je hebt dan grofweg de keuze uit een bakfiets, met de lading voor je, of een fietskar met de laadbak als aanhanger. In beide soorten transportfietsen heb je tegenwoordig een overweldigend aanbod aan speciale toepassingen, niet alleen voor goederen maar ook voor het veilig en comfortabel vervoer van kinderen en dieren.

Als je, vanwege ouderdom of ziekte, een duwtje in de rug kunt gebruiken, is er de optie van een fiets met hulpmotor. Behalve de vertrouwde bromfiets, zijn er snorfietsen en fietsen met een elektromotor, zoals de E-bike en de Pedelec. Als je wel stevig kunt trappen, maar moeite hebt met evenwicht, dan is er de driewieler. Is het tegenovergestelde het geval, dan kun je er juist voor kiezen om de blits te maken met een eenwieler. Er worden speciale fietsen gemaakt voor mensen zonder benen, een zogenaamde handbike. Ligfietsen daarentegen zijn niet bedoeld voor mensen met een handicap, maar voor iedereen. Het is even wennen, maar als je eenmaal aan een ligfiets gewend bent, ga je niet alle sneller maar ontzie je ook je rug en zitvlak. Behalve sportieve fietsen zijn de zogenaamde omafietsen erg populair, onder andere bij mensen met rugklachten. Op een omafiets zit je, in tegenstelling tot op een sportfiets, kaarsrecht. Fiets je altijd met zijn tweetjes, dan kun je een tandem overwegen, een tweepersoonsfiets.

Voor- en nadelen van fiets

De fiets als transportmiddel heeft vele voordelen. Op korte afstanden verplaats je je sneller dan in een auto en dit geldt eens te meer voor drukke binnensteden. Fietsen is, zoals elke vorm van beweging, goed voor je gezondheid en het is milieuvriendelijk. Als nadeel wordt wel de grotere kwetsbaarheid van de fietser genoemd, die bij verkeersongevallen geen bescherming heeft. Verder gaat een auto natuurlijk wel sneller op langere afstanden en bij regenachtig en stormachtig weer kan fietsen echt afzien zijn. Maar ga je voor een van de vele soorten fietsen, dan heb je in onze streken wel weer het voordeel van een goede infrastructuur en een vlak landschap. Nederland en Vlaanderen hebben, net als Noord-Duitsland en Denemarken, perfecte verkeersvoorzieningen voor fietsers. Er zijn veel speciale fietspaden met een goede bewegwijzering. Er bestaan tal van fietsroutes, zowel voor gewoon woon-werkverkeer als voor recreatieve fietstochten.